[GiCiK]

Üflemeli Çalgılar -Üflemeli Çalgılar Nelerdir-

Üflemeli Çalgılar

Klarnet
Tahta üflemeli bir çalgıdır. Alt kısmı geniş, üst tarafa doğru daralan bir tahta borudur. Bir çeşit sert kauçuk olan ebonitten, ayrıca metalden yapılanları da vardır. Klarnetler, beş parçanın birleşmesinden oluşur, bunlar:

• Kafalık (Bek)
• Fıçı (Barel)
• Üst gövde
• Alt gövde
• Kalak

Klarnetin gövdesi silindir biçimindedir. Kalak bölümü ise obuanın kalağına oranla daha geniştir. Dikkatlice yontulup biçimlendirilen bu kamış parçası, ağızlık üzerine takılır. Çalıcının nefesi ile titreşime geçirilen kamış, boru içindeki havayı titreşime geçirerek ses elde edilmesini sağlar. Çalıcının sol eli yukarıda, sağ eli ise aşağıda olmak üzere az bir eğimle yere doğru tutulur.

Fagot



Tahta üflemeli bir çalgıdır.Konik olarak oyulmuş ve ikiye katlanmış bir boru görünümündedir. Genellikle akça ağaçtan yapılır ve dört parçanın birleşmesinden oluşur. Bunlar, “kanat”, “çizme”, “bas” ve “kalak” tır.

Fagotun temeli sayılan çizme bölümünde, gövdenin içi yanyana iki boru biçiminde oyulmuştur. Her iki boru en altta geniş bir yay çizerek birbirine bağlanır. ”Çizme” nin üstüne “kanat” ve “bas” bölümünün en üstünde, “s” biçiminde madeni ve ince bir boru vardır. Bu borunun üzerine de çift kamışlı ağızlık takılır.

Flüt



Eski çağlardan beri kullanılan bir tahta üflemeli çalgıdır. Tarih içinde iki ayrı tür olarak görülmektedir: Bunlar uçtan üflenen flütler, yani flâvta ailesive yandan üflenen flütlerolarak gruplanabilir. Günümüzde ise orkestrada sadece yandan üflenen flütler kullanılmaktadır.

Flütün yapısı ince bir silindir biçimindedir. Sağa doğru yan olarak tutulur ve sesin elde edilmesi için, borunun sol ucuna yakın bir yerde açılmış olan “ağızlık” adı verilen delik kullanılır.

Ney



Kamıştan yapılan, yedi delikli ve çeşitli cinsleri olan Türk sanat müziği üflemeli çalgısı. Ney çalan sanatçıya “neyzen” denir. İlk örneği Sümerlerde görülür. Bu kavmin “Na” dedikleri çalgı, do, re, mi, fa diyez, sol, la ve si seslerini çıkarabiliyordu.

Ney dokuz boğumludur. Boğumların çatlamaması için çevresine gümüş tel sarılır. Deliklerinin altısı üstedir. Üflenen yukarı kısmına fildişi, veya kemikten yapılan bir parça takılır. Ağız bölümüne takılana “prazvana”, üflenen bölüme ek olarak konan parçaya ise “paşpare” denir.

Tulum



Hava deposu bulunan bir halk çalgısı. Koyun ya da keçi derisinden yapılır. Hayvanın karnı yarılmadan çıkarılan derinin tüyleri alınır. Deri yumuşatıldıktan sonra boyun ve kıç kısmı bağlanarak dışa çevrilir. Boyun kısmına oyuk bir ağacın içine yerleştirilmiş olan yuvarlak bir ayna konur. Aynanın kenarlarına boncuklar takılır. Ön sağ ayaktan tulum içine hava verilir. Sol ayağa ise ses çıkartan ve “nâre” denen kısım yerleştirilir. Ses çıkaran bu araca “zizmak” adı verilir. Zizmaklar kamıştan yapılır. Tulum çalanın parmaklarına göre ayarlanmış “deden” adlı kamışlara yerleştirilir. Tulumun baş kısmına öküz boynuzu takılır. Boynuz, sesi kalınlaştırmaya yarar.

Tulum üflenerek şişirilir ve çalgıcısı tarafından koltuk altına sıkıştırılır. Koltuk altı sıkıştırıldıkça düdükten geçen hava seslerin çıkmasını sağlar.

Hava deposu olduğu için tulum, zurna sesine benzeyen kesintisiz sesler verir.

Saksofon


Saksofon çoğunlukla pirinçten yapılan, koni ve “S” biçiminde olan, ağızındaki kamışla ses çıkaran bir çalgıdır. 1840’li Yillarda, Adolphe Sax’ca bulunmuştur. Saksofon genellikle Pop-müziği, “big band” müziği ve caz ile ilişkilendirilse de, önceleri klasik batı müziği ve ordu müziği çalgısı olarak tasarlanmıştı.

Trombon



Eski bir geçmişi olan ve günümüz orkestralarında kullanılan bir çalgı. Silindir biçimindeki borusu ve huniye benzeyen ağız kısmıyla trompeti andırır. Kayarak işleyen sürgüsüyle trompetten ayrılır. Ses rengi gösterişlidir. Sürgü koluyla çalınır. Tromboncular bu kolu çekerek ya da iterek, titreşen havanın bulunduğu boruyu uzatır ya da kısaltır. Böylece değişik yükseklikte sesler elde edilir. Sürgünün yedi değişik durumu, iki oktavı geçen kromatik bir ses merdiveni sağlar.

Trompet



Bakır üflemeli çalgı.Bir ağızlık ve kendi üzerine kıvrılmış silindir biçimindeki borudan oluşur. Ağız kısmı kâse benzeri konik biçimdedir. Ses rengi parlak ve çınlayan niteliktedir. Korno gibi trompet de çalma ilkeleri bakımından aynıdır. Trompetin öteki üflemeli çalgılardan önemli bir farkı, üfleme sırasında iki ya da üç kez ses düzenlemesi yapılabilmesidir.


Zurna



Genellikle erik ağacından oyularak yapılır. Üflenen kısımda bir başlık vardır. Başlık şimşir ağacındandır, başlığın ucunda ses çıkmasını sağlayan kamış bulunur. Türk folklorunda çok önemli bir yeri olan zurna, davulun ayrılmaz arkadaşıdır. Büyükten küçüğe doğru üç ayrı boyu vardır: Kaba zurna, zurna, cura zurna.

Tuba



Bu bakır üflemeli çalgının açık bir tanımını yapmak zordur. Trombon dışında kalan bas sesli hemen tüm çalgılara bu adın verildiği görülmektedir. Senfoni orkestralarına sağlam bir bas sesi sağlar. Yapısal özellikleri şu şekildedir: Geniş, konik bir boru ve huni biçiminde ağız kısmı.

Mey



Halk müziğinde kullanılan yöresel bir çalgıdır. Doğu Anadolu Bölgesinin bazı yörelerinde, yöresel halk havalarını çalmada kullanılır. Büyüklüğü veya küçüklüğü ustadan ustaya değişir.




Sipsi



Kartal kemiğinden yapılır.İnce, kıvrık bir sesi vardır. Göller bölgesinin yöresel çalgısıdır.

Kaval



Eski çağlardan beri kullanılmakta olan bir üflemeli çalgıdır. Daha çok çoban çalgısı olarak bilinir. Dilli ve dilsiz olanları vardır. Üst kısmında yedi, arka kısmında ise tek deliği vardır. Yekparedir.