Çocuklarda Ruhsal Sorunlar

[GiCiK]

Yetişkinler gibi çocuklar da, çeşitli streslerle karşı karşıyadırlar. Hastalık, sınavlar, aile içi huzursuzlukların yanı sıra, yeni bir kardeşin doğumu, evden taşınma ve yeni bir okula başlama gibi değişiklikler de her çocukta, az ya da çok ruhsal sorunlar yaratır.
Bu açıdan, bütün çocukların yaşamlarının şu ya da bu döneminde bir ruhsal bozukluk olduğu söylenebilir. Stresleri, çelişkileri ve gerilimleri yaşamak onlara zor gelse de, kaçınılmazlıkları bir yana, büyümenin, gelişmenin ve olgunlaşmanın, yani yaşamın kendisinin gerekli öğeleridir.
O halde, keyfi kaçmış bir çocuğun ne zaman ve nasıl normal yaşamını sürdürebilecek biri olmaktan çıkıp, ruhsal sorunları olan bir çocuğa dönüştüğünü bilmenin önemi büyüktür.



Uyarıcı Belirtiler
Bu soruya verilecek en basit yanıt, bir sorunu akla getiren davranışlar umulandan uzun sürerse kaygılanmaya başlamanın yerinde olacağıdır.
Sözgelimi, çocuğun okula başlamasıyla birlikte ortaya çıkan gece yatağını ıslatma, birkaç hafta değil de, aylarca sürerse, sorun ciddi boyutlara varmış demektir.Aynı şey karabasanlar, saldırgan davranışlar, ani başkaldırılar ya da insanlar, hayvanlar ve belli durumlar karşısında aşırı korku (fobi) için de geçerlidir.
Normalde bir çocuk kaygılarının kaynağıyla kendi kendine başa çıkabilir. Yapamıyorsa, yardım gerekli demektir.



Başka Etkenler
Gerçek bir sorundan kuşkulanmadan önce, zaman etkeninin yanı sıra, belirtiler de dikkatle izlenmelidir.
Yedi yaşındaki bir çocuk tırnaklarını yiyor, arasıra yatağını ıslatıyor ve derslerini yapmakta zorluk çekiyor, ama öteki yönleriyle dışadönük, normal görünümdeyse ve okuldaki davranışları, konusunda ciddi şikayetler yoksa, gerçek bir ruhsal bozukluktan söz etmek kolay değildir.
Ama tırnak yemenin ve yatak ıslatmanın yanında, öteki çocuklara yönelik saldırganlık, arkadaş edinememe, sınıfta hayal kurma, evde uyumsuzluk gibi durumlar varsa, çocuğun yardıma gereksinimi olabilir.
Genel olarak, çocuğun davranışları ailesi ve arkadaşlarıyla ilişkisini ya da okuldaki verimini etkilemeye başlayınca, dikkatli olmak gerektiği söylenebilir. Ama hemen çocuğunuzun ruhsal sorunları olduğuna karar vermek de yanlıştır. Bütün çocuklar zaman zaman anne-babalarını kaygılandırırlar. Bunların yalnızca yüzde beş ile onunda gerçekten ruhsal sorunlar vardır.


En Sık Rastlanan Nedenler
Ruhsal sorunları yansıtan en tipik davranışları sıralamak çok güçtür. Bunlar çoğu kez basit, kısa süreli ve geçici sorunlar olmaktan öteye geçmezler. Okula gitmek istememek, evde kalabilmek için bir sürü hayali hastalık uydurmak en tipikleridir.
Neden, çocuğun kısa bir süre sonra unutacağı ‘okul korkusu’ (belki de yeni gelen öğretmen serttir) olabilir. Ne var ki asıl neden, çocuğun içekapanık bir yapıya sahip olması, insanlarla ilişki kurmakta güçlik çekmesi de olabilir.



Yeni Bir Kardeş
Aileye yeni bir bebeğin katılmasının ağabeyin ya da ablanın keyfini kaçırdığı iyi bilinir. Başlıca gösterge, onların da bebek gibi davranmaya başlamalar ve hatta belki de yeniden bebek olmak isteğiyle yataklarını ıslatmaya başlamalarıdır. Ayrıca kucaktan inmek istemeyip sık sık ağladıkları da görülür.
Çoğu çocuk için bu, geçici bir dönemdir. Zamanla, kıskançlıklarını denetlemeyi ve bebeği sevmeyi öğrenirler. Anne-babaların onları hala sevdiklerine inandıklarında da kendilerine olan güvenleri geri gelir.
Ancak bazılarında bu durum gerçek ruhsal durumlara yol açabilir. Sözgelimi, bebeğin eve gelişiyle büyük çocuğun anaokuluna başlama zamanı çakışırsa, çocuk, istenmediğine karar vermekten kendini alıkoyamaz ve bu, gerçek bir sorun yaratabilir.



Dramatik Olaylar
Belirli olayların çocuk üzerinde ciddi ve yıkıcı etkileri olabileceğini anne-babaların bilmesi gerekir.
Bir araba kazası ya da köpek ısırmasından, bir sapığın saldırısına uğramaya kadar herhangi bir fiziksel travma, ruh sağlığını ciddi biçimde etkileyen olaylardır. Çocuk dövmenin ve her türlü kötü davranışın da aynı türden etkisi olduğunu belirtmeye gerek yok. Annenin uzun bir süre sevgisini ve ilgisini çocuktan esirgemesi kadar, aşırı özen ve dikkat göstermesi de sorunlara yol açabilir.
Yine de bu deneyimlerin çocuğu kalıcı bir biçimde etkilemesi kaçınılmaz değildir; ancak söz konusu durumlarla karşı karşıya kalan çocuklarda ruhsal sorunların olması az da olsa olasıdır.



Ne Yapabilirsiniz?
Gerçekten bir sorun olduğuna karar verdiyseniz, ailenin dışından yardım aramayı düşünmeden önce ilk yapacağınız, oturup çocuğunuzun davranışlarının tarihçesini sakin kafayla yeniden kurgulamak olmalıdır.
Kendi kendinize sorunun asıl nedeni nedir diye sorun; yüzeysel nedenleri değil, o davranışın altında yatanları araştırın.
Çocuğun davranışının mutlaka belli bir nedeni vardır ve hoşunuza gitse de gitmese de bunda sizin davranışlarınızın ve çocuğunuza karşı tutumunuzun da payı bulunabilir.
Bu yolla bir yere varamazsanız doktora danışmaktan vazgeçmeyin. Doktor size, çocuğunuz ve davranışları ile aileniz konusuna bazı sorular yöneltecektir.
Doktor, çocukla haftada bir ya da daha sık görüşerek sorunu kendisi çözmeye çalışır. Kuşkusuz bunu, ortalığı fazla karıştırmadan, yani çocukta, kendisinin ne özel biri ne de ‘deli’ olduğu düşüncesini uyandırmadan halletmek gerekir.



Psikolojik Rehberlik
Bundan yarar görülmezse, doktor çocuğu, bir psikiyatra ya da pek çok hastanede bulunan çocuk psikiyatrisi bölümüne yollar.
Psikiyatrist, çocuğu, sırasıyla yalnız başına, anne ya da babasıyla birlikte ve büyük olasılıkla kardeşleriyle birlikte görüşmeye alır.
Bu tür tedavinin başarıya ulaşmadığı enderdir. Doğru tedaviyle ve sabırla kesin iyileşme sağlanır.